Een huisdier dat sterft, dat gaat gepaard met groot verdriet! Voor veel mensen voelt het aan alsof ze een familielid verliezen en voor een kind kan dit nog veel intenser aanvoelen. In veel gevallen is het voor hen ook de eerste confrontatie met de dood.
Veel ouders hebben schrik om daar open over te praten met hun kind en de dingen te benoemen. Ze omzeilen het gespreksonderwerp in de overtuiging dat ze op die manier de pijn verzachten. Maar als kinderen met hun angsten en vragen blijven zitten, als ze het gevoel hebben dat ze om de tuin worden geleid, dan kunnen ze zo’n verlies juist minder goed verwerken.
Wanneer je aan je kind op een duidelijke en respectvolle manier uitlegt dat hun hondje of poes gestorven is en waarom dat is gebeurd, dan help je hen om troost te vinden en verzacht je het verwerkingsproces. Tegelijkertijd versterk je ook de band met je kind.
Wat denkt een kind wanneer zijn huisdier sterft?
Hoe kinderen de dood van hun trouwe speelkameraad ervaren, hangt uiteraard af van hun leeftijd. Hun inzicht en de manier waarop ze dingen ervaren, evolueert naarmate ze ouder worden. Alle gevoelens worden intenser en dat geldt ook voor hun kijk op de dood.
Jonge kinderen zijn mentaal nog niet voldoende ontwikkeld om het gegeven dood op dezelfde manier te begrijpen als volwassenen dat doen.
Over het algemeen zien kinderen van 3 tot 5 jaar de dood als een tijdelijke toestand die omkeerbaar is. Zij leven bijvoorbeeld met het idee dat de dokter het huisdier terug tot leven kan brengen met een spuitje. Maar zo’n kind kan evengoed denken dat het zijn schuld is dat het dier is gestorven, omdat het aan mama gevraagd had om een speelse puppy te kopen ter vervanging van die oude zieke hond ...
Vanaf de leeftijd van 6 jaar, weet het kind meestal dat de dood onomkeerbaar is, maar het denkt dat het een probleem is dat enkel de anderen treft. Vanaf die leeftijd begrijpen kinderen het ‘concept’ wel, maar ze zijn soms nog niet in staat om te accepteren dat het in hun eigen gezin of familie voorkomt.
Vanaf 9 jaar komt een kind tot de vaststelling dat de dood iets onvermijdelijks is en dat het ook hem/haarzelf en zijn omgeving kan overkomen. In de leeftijdscategorie van 9 tot 11 jaar kan het kind weliswaar nog steeds het gevoel hebben dat het voor een stuk verantwoordelijk is voor de dood van het dier. Het kan bijvoorbeeld denken dat zijn lieve hond misschien niet zou zijn doodgegaan als het er wat beter voor gezorgd had: de hond iets meer uitlaten bijvoorbeeld, ermee gaan wandelen, of de drinkbak frequenter voorzien van fris water.
Dat zijn algemene vaststellingen, maar elk kind is uiteraard uniek en dat geldt ook voor zijn of haar reacties en denkpatronen.
Wat zeg je aan je kind wanneer zijn huisdier sterft?
Geef eerlijke, correcte informatie en hou het kort. Het is belangrijk om de feiten te benoemen en geen eufemismen te gebruiken om de dood van het dier te omschrijven. Als je tegen een klein kind zegt dat de kat ‘slaapt’ dan kan dat extra angst veroorzaken. Het kind kan schrik krijgen om te gaan slapen, of om een dutje te doen.
Zeg je tegen het kind dat het dier is ‘weggegaan’, dan kan dat best verwarrend zijn voor zo’n kind. Het dier is er wel degelijk nog, het beweegt alleen niet meer.
Stel het slechte nieuws niet uit, vertel je kind meteen wat er gebeurd is en kijk hoe het reageert. Waarschijnlijk zal het vertellen hoe het zich voelt of misschien zal het meteen al een aantal vragen stellen. Wanneer een kind informeert naar details, dan vraagt het eigenlijk om troost. Vreselijke beelden moet je uiteraard ten alle koste vermijden. Toch is het belangrijk om feitelijk te antwoorden op de vragen die het kind je stelt.
Probeer de mededeling zo vredig en geruststellend mogelijk te laten klinken.
Moet een kind erbij zijn wanneer je het dier laat inslapen?
Stel je kind de vraag en geef het de kans om afscheid te nemen van het dier. Afscheid nemen kan ook op een moment voor het vertrek naar de dierenarts, dat wil niet zeggen dat je kind er automatisch bij moet zijn. Indien je kind meegaat, leg dan eerst uitgebreid uit wat er zal gebeuren, wat je kind mag verwachten.
Een andere mogelijkheid is dat de dierenarts zelf uitlegt wat er zal gebeuren (hoe zal het lichaam van het dier reageren) en duidelijk maakt aan het kind dat Blaffie geen pijn zal lijden.
De laatste optie is wanneer het kind afscheid komt nemen van het dier vlak nadat het is ingeslapen.
Wat als een kind niet rouwt?
Een kind dat verdrietig is, geeft niet altijd dezelfde signalen als een rouwende volwassene. Een kind reageert niet altijd op een manier die een volwassene associeert met verdriet.
Kinderen zijn zeer veerkrachtig en kunnen naast hun verdriet evengoed nog vreugde voelen en tonen. Het kan zich in een rollercoaster van gevoelens bevinden en slingeren tussen uitersten: eerst heel diep droevig zijn en luid wenen en dan plots beginnen spelen en reageren alsof er niets aan de hand is.
Een klein kind drukt zijn gevoelens vaak uit door zijn gedrag. Wanneer je kind plots op een andere manier speelt, kan dat bijvoorbeeld een uitdrukking zijn van verdriet. Het is ook niet ongewoon dat kinderen tussen de 7 Ã 9 jaar morbide vragen stellen over de dood en daar kan je het best eerlijk en concreet op antwoorden.
Ook tieners zullen misschien op een andere manier reageren. Zij zitten soms vast in een fase tussen kind en volwassenheid en het gebeurt wel eens dat ze ofwel overreageren ofwel net helemaal niet reageren. Een tiener wil misschien liever niet over zijn verdriet praten met zijn ouders, maar doet dat dan wel met vrienden en vriendinnen. Het is belangrijk dat er een plekje is waar het kind met zijn gevoelens van verdriet terecht kan, waar die gevoelens naar buiten mogen komen. Maar dat hoeft niet altijd binnen het gezin te zijn.
Ieder kind rouwt op zijn eigen manier.
Hoe kan je je kind helpen?
Het is belangrijk om je kind in het rouwproces te betrekken, om het samen door te maken.
Dat kan bijvoorbeeld door aan het kind te vragen wat het wil doen voor zijn dier. Kinderen hebben behoefte aan een ‘afscheidsproces’ en je kunt ze daar als ouder bij helpen.
Ze kunnen dat op verschillende manieren invullen.
Zoek samen met je kind naar iets waar ze zich goed bij voelen: laat ze een tekening maken van Blaffie, haal leuke of grappige herinneringen op, plant een boom in de tuin ter herdenking van het dier, zet een foto van de poes of het konijn in de woonkamer of in de slaapkamer van het kind … Het zijn stuk voor stuk tastbare herinneringen die vaak meer helpen dan alleen maar praten met je kind.
Er is ook een ruim aanbod aan kinderboeken die dat thema aanraken, die het verlies van een huisdier op een goede manier uitleggen en die het kind helpen bij het rouwproces. Vooral belangrijk is dat het boeken zijn waarin het kind zichzelf herkent, zodat het merkt dat er meer kinderen zijn die dezelfde ervaring en gevoelens hadden en hoe ze daarmee omgingen. Boeken die zeggen dat het OK is om je boos of verdrietig te voelen.
Lees daaruit voor aan je kind wanneer het te klein is om zelf te lezen, en laat de delen weg die je niet geschikt vindt.
Mag je kind zien dat je zelf ook verdrietig bent?
Voor een kind is het belangrijk dat emoties niet weggestopt worden binnen het gezin. Een kind mag weten dat vader of moeder evengoed verdrietig is bij het sterven van jullie huisdier. Meer zelfs, je kind zal leren uit jouw rouwproces. Door open en eerlijk te zijn over je gevoelens en te tonen hoe je zelf het rouwproces aangaat, leert je kind via jou dat zijn gevoelens er mogen zijn. Dat gevoelens getoond mogen worden en dat verwerking een proces is.
Hoe weet je nu of je kind extra steun nodig heeft om het verlies te verwerken?
Enkele signalen waarvoor je aandacht kan hebben, zijn:
- Het verdriet komt niet in golven, maar blijft constant aanwezig.
- Het verdriet blijft aanhouden (bijvoorbeeld langer dan een maand)
- Je kind kan moeilijk inslapen
- Je kind krijgt het moeilijk op school.
- Je kind heeft last van fysieke problemen die er voordien niet waren: buikpijn, geen eetlust ….
Met al jullie vragen, steeds welkom bij mij!
Sarah